بیشتر گیاهان باغبانی بویژه چند ساله چوبی،اگر در شرایط محیطی مناسب بدون دخالت انسان رشد کنند، پس از چند سال ، تبدیل به درختان یا درختچه هایی با شاخساره متراکم خواهند شد که چه از نظر میزان و کیفیت باروری و چه از نظر شکل ظاهری مطلوب نخواهند بود. در اینگونه گیاهان شاخه ها، مزاحم رشد یکدیگر بوده، دچار پیچیدگی و خمیدگی می شوند.
 سویی چون بدلیل پر برگی، نور کافی به درون شاخساره گیاه نمی رسد به تدریج برگها و شاخه های وسطی شاخساره خشک می شود و از بین میرود و تولید گل و میوه محدود به سطح بیرونی شاخساره گشته ، میزان محصول کم می گردد. برای جلوگیری از این امر و ایجاد شکل و حالت مناسب در گیاه ، باید آن را پیرایش(هرس) و به نحوه دلخواه تربیت کرد.
 پیراستن (هرس کردن):
 به طور کلی پیراستن(هرس کردن) عبارتست از قطع کامل یا جزئی شاخه،ریشه،پوست، برگ و یا گل و میوه به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت نحوه رشد و باروری گیاه . پیراستن یکی از عملیات مهم باغبانی است که از حدود سه هزار سال پیش شناخته شده و مورد استفاده قرار میگرفته است. دلایل و فواید آن را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:
  ۱- حذف شاخه های مزاحم ،خشک شده ، آفت زده و مریض و شکسته جهت حفظ و تامین سلامت گیاه
 ۲- ایجاد شرایط مناسب جهت ورود نور و هوا به درون شاخساره و خلوت کردن نقاط شلوغ و متراکم آن به منظور ایجاد امکان تولید محصول بیشترو مرغوبتر
 ۳- ایجاد شکل ویژه در شاخساره گیاه،ا ین امر بویژه در میوه کاری و نیز در شکل سازی گیاهان جهت تزئین باغ و باغچه از اهمیت خاصی برخوردار است.
 ۴- ایجاد تعادل بین شاخساره و ریشه ، بویژه هنگام نشاء کاری و جابجا کردن گیاه، جهت تضمین موفقیت و ایجاد امکان رشد اولیه سریعتر برای گیاه.
 ۵- جوان ساختن رختان مسن از طریق حذف شاخه های پیر و وادار کردن درخت به تولید شاخه های جدید،جهت بالا بردن قدرت باردهی آن.

 ۶- پیش یا پس انداختن باروری گیاه و تنظیم گلدهی و ایجاد تعادل بین رشد رویشی و میزان محصول و بالا بردن کیفیت فرآورده تولید شده.
 ۷- محدود کردن رشد و کوتاه ساختن گیاه برای تسهیل عملیاتی مانند سمپاشی و برداشت محصول و نیز به دلایل تزئینی
 زمان هرس (پیرایش):

بسته به نوع گیاه و هدف از پیرایش(هرس)،این کار این کار در دو موقع از سال انجام میشود: یکی پیرایشی که در زمان رکود و خواب زمستانه انجام میشود و هرس یا هرس سیاه یا زمستانه نامیده میشود و دیگری پیرایشی که در دوره فعالیت گیاه ، یعی هنگامیکه گیاه دارای برگ و احیانا گل و میوه است ، انجام میگیرد و هرس یا هرس سبز یا تابستانه نامیده میشود.در مورد هر دو نوع پیرایش باید به این دونکته توجه نمود که اصولا پیرایش در هر زمان انجام شود ،باعث تاخیر در باروری نهالهای جوان و کم شدن محصول درختان بارور میشود، بنابراین ،بایددر تمام انواع پیرایش جانب تعادل رعایت گردد و قطع اندامهای گیاه تنها به مقدار لازم و در نهایت احتیاط انجام پذیرد.

 

 هرس سیاه یا زمستانه :

این نوع هرس از آنجا که زمانی انجام میگیرد که گیاه فاقد برگ و در حال رکود است بیشتر مرسوم است.

چون اولا : در این هنگام شاخه ها بدون پوشش و قابل مشاهده بوده و به راحتی می توان به آنها دسترسی پیدا کرد و آنهایی را که باید به طور کامل یا جزئی حذف شوند با دیدی باز برگزید.

ثانیا:گیاه در این زمان فعالیت زیستی چندانی ندارد میزان آسیب حاصل از هرس به حداقل کاهش می یابد. از هرس های زمستانه میتوان هرس های شکل دهی نهالهای تازه کشت شده را نام برد. این هرس ها مهمترین گام در تشکیل شاخه های اصلی درخت یا بوته آینده به شمار میروند و در حقیقت مبنا و اساس شکل آینده گیاه را تشکیل میدهند.

علاوه بر این پیرایش ها ، حذف شاخه های آفت زده و مریض و شکسته نیز باید در زمستان پیش از فعال شدن گیاه ،انجام گیرد زیرا این نوع شاخه هامعمولا پناهگاه و منبع انتشار آفات و امراض اند. پیرایش دیگری که باید حتما در زمستان انجام گیرد پیرایش ریشه است.
 هرس سبز یا تابستانه:

این نوع هرس ها ، گرچه همگی به نام هرس تابستانه خوانده می شوند ولی در عمل بر حسب نوع، میتوان آنها را از اوایل بهار تا اواخر تابستان انجام داد. مهمترین هرس ها تابستانه عبارتند از: حذف گلها و میوه های اضافی که کلا تنک کردن نامیده میشود. ایجاد زخم بر روی پوست ساقه، حذف نرکها و پا جوشها، بریدن قسمتهای انتهایی شاخه های تند رشد و  هرس بوته های زینتی و بالاخره هرس برگ .
 انواع پیرایش(هرس):
بر حسب هدف هرس ،میتوان قسمتهای مختلف گیاه اعم از شاخه،ریشه،برگ ،پوست و گل و میوه را بطور کامل یا جزئی حذف کرد. حذف هر یک از این اعضاء بر روی رشد و باروری گیاه در همان سال هرس و گاهی در طی چند سال بعد اثرات ویژه باقی می گذارد که با گزینش زمان و شدت پیرایش مناسب میتوان در شدت و ضعف این اثرات دخالت ورزید.
 پیرایش ساقه:
در بین اعضاء مختلف یک گیاه ،تعداد و نحوه رشد شاخه ها مهمترین عامل تعیین کننده در نحوه و اندازه پایداری آن در مقابل فشارهای ناشی از وزن میوه ،باد و برف و یخبندان زمستانه به شمارمیرود.بعلاوه قرار گرفتن شاخه ها و زاویه آنها با تنه و شاخه های اصلی تر،به میزان زیادی بر روی قدرت باروری گیاه و تحمل آن در برابر شرایط نا مساعد جوی تاثیر میگذارد. به این دلایل، در هنگام هرس شاخه های یک گیاه باید دقت زیادی به کار برد و همواره شکل و اندازه نهایی آن در نظر گرفت.

به طور کلی شاخه های یک گیاه چوبی را می توان به دو گروه بارور و نابارور تقسیم نمود. شاخه های نابارور عبارتند از:پاجوشها،نرک هاو شاخه های معمولی بی بار(فاقد گل و میوه). شاخه های بارور عبارتند از:سیخک ها و شاخه های معمولی باردهنده(دارای گل و میوه) این هر دو گروه از رشد جوانه شاخه های معمولی نا بارور به وجود می آیند.در برخی از گیاهان ،مانند انگور،این شاخه ها قبل از رشد دارای سرآغازه های گل هستند و پس از رشد گل شان باز میشود. بعضی مانند هلو، درتابستان سال رشد، در جوانه های جانبی آنها سرآغازه های گل به وجود می آید که پس از زمستان گذرانی، در بهار سال بعد تبدیل به گل و میوه میشوند.در پیرایش شاخه های نابارور اصل بر اینست که تمام پاجوشها و نرک ها را در طول فصل رشد،همچنانکه به تدریج پدیدار میشوند از ته قطع کنند.البته در شرایط استثنایی، میتوان این شاخه ها را نگاه داشت و پاجوشها را به عنوان پایه پیوند و نرکها را(بوسیله چند سال سر زنی و وادار ساختن به انشعاب و تولید جوانه گل) به عنوان شاخه بارور و یا شاخه حامل سیخک به کار گرفت. شاخه های معولی نابارور را ، بر حسب موقعیت آنها، میتوان در دوره استراحت گیاه، به دو صورت سر زنی یا حذف کامل هرس کرد.
در اینجا باید در نظر داشت که معمولا در بهار سال بعد از هرس ،گیاه که مقداری از شاخه ها و در نتیجه تعدادی از جوانه های خود را از دست داده، نیروی ذخیره خود را صرف رشد جوانه های باقیمانده میکند و بدین ترتیب جوانه هایی که در شرایط معمولی ممکن بود رشد نکرده و به حالت راکد(خفته) یا جوانه نهفته در آیند،تبدیل به شاخه میشوند و موجب تولید شاخساره زیاد و متراکم شدن شاخساره درخت می گردند.در چنین حالتی، باید تعدادی از این شاخه های جدید را ، در زمستان سال بعد،به طور کامل حذف کرد و شمار باقیمانده را نیز سرزنی و کوتاه کرد تا از رشد سریع و بدون انشعاب ،در نتیجه از ترکه ای شدن آنها جلوگیری کرده در ضمن ، برای رشد سال بعد تعداد کافی جوانه بر روی گیاه باقی بماند.

هرس شاخه های بارور ،بستگی به طول عمر آنها دارد. به عنوان مثال ،شاخه های بارور معمولی بیش از یکبار تولید گل و میوه نمی کنند،بنابر این باید در زمستان سالی که به بار نشسته اند پیراسته شوند. سیخک ها، در گیاهان مختلف، طول عمر های متفاوتی دارند ،مثلا در زردآلو تا چهار سال ، در سیب ده سال تا بیست سال در گیلاس ده تا دوازده سال و گلابی حدود بیست سال عمر میکند و پس از آن خشک می شود. در این هنگام باید سیخکها را از طریق قطع شاخه حاملشان هرس کرد و گیاه را وادار به تولید شاخه های جدیدی کرد که هر کدام ، پس از چند سال ، بصورت شاخه های حامل سیخک های جوان بارور در می آیند.

در هر هرس شاخه، برای اخذ فرم و شکل مطلوب و جلوگیری از رشد بی رویه و عقب افتادن باروری و کم شدن محصول سال بعد ، رعایت نکات زیر ضروری است:

الف-در موقع حذف کامل یک شاخه،صرفنظر از قطر آن، باید دقت شود که برشی که برای پیرایش داده میشود در پایین ترین قسمت شاخه ای که قرار است حذف شود و به موازات تنه اصلی ایجاد شود، بطوریکه قسمتی از شاخه بریده شده بر روی تنه یا شاخه اصلی باقی نماند. این امر باعث می شود که سطح بریده شده ، سریعا توسط بافت پوششی پینه التیام یابد و راه نفوذ عوامل بیماری و پوسیدگی مسدود گردد.اگر برش به طور نا صحیح انجام شود،زایده ای از شاخه بریده شده بر روی درخت باقی خواهد ماند که ناخنک یا مهمیز نامیده میشود و به دلیل رشد نکردن ، پس از مدتی میمیرد و مورد حمله شدید قارچها و باکتریهای گند رو قرار میگیرد و دچار پوسیدگی میگردد.پوسیدگی به مرور در طول زایده پیشروی کرده ، به تنه درخت میرسد و در نتیجه پس از چند سال درخت را پوک و تو خالی میکند. اگر شاخه ای که قطع میشود مسن و دارای قطر بیش تر از پنج سانتی متر باشد،باید سطح بریده شده را با چسب باغبانی که دارای سم قارچ کش باشد پوشاند تا به درخت فرصت کافی برای التیام داده شود و در عین حال از قسمتهای مرکزی سطح بریده شده که قابلیت ترمیم ندارند مصون بمانند.اگر چسب در دسترس نبود ، میتوان محل زخم را با محلول یک درصد کات کبود (سولفات مس) گند زدایی کرده ، سطح آنها را با گل رس پوشاند.البته چون خاکها اغلب آلوده هستند ممکن است گیاه را آلوده کنند.

ب-هر گاه درختی چند سال هرس نشده باشد و یا بخواهیم از ارتفاع آن بکاهیم و در هر صورت هرس شدید نیاز است،این کار باید در طی چند سال انجام شود و به تدریج ، درخت به شکل و اندازه دلخواه در آید. پیرایش شدید یکباره ،باعث خواهد شد که باروری درخت( درصورتیکه هنوز بارور نشده باشد)یک تا چند سال به عقب بیفتد و اگر بارور شده باشد،برای یک یا چند سال، به شدت کاهش یابدو حتی گهگاهی بطور کامل متوقف شود. اشکال دیگر هرس شدید یکباره اینست که گیاه در سال بعد تعداد زیادی نرک تولید خواهد کرد که حذف آنها در طول فصل رشد کاری پر زحمت خواهد بود.

پ-در هنگام حذف کامل شاخه ها،باید دقت داشت که هر چه زاویه ای که شاخه با تنه و یا شاخه حامل خود می سازد به قائمه نزدیکتر باشد، این شاخه قویتر بوده ، رشد بهتری خواهد نمود و چنین زاویه ای در مقابل وزن میوه و فشارهای خارجی تحمل بیشتری خواهد داشت.بنابراین در هنگام هرس باید در درجه اول شاخه هایی حذف شوند که با تنه یا شاخه حامل خود زاویه بسته تری میسازند و در نتیجه ضعیف تر هستند.

ت-در انشعابات دو شاخه ای ،آنهایی که قطر یکی از شاخه هایشان از دیگری کمتر است قویتر از آنهایی هستند که قطر آنها با هم مساوی است. بنابراین، باید کوشش کرد که انشعابات دو شاخه ای که قطر انشعاب آنها یکسان نیست نگهداشته شوند.

ث- در هنگام سرزنی معمولا یک سوم تا نصف انتهای شاخه های طویل حذف می شود .وضعیت محل برشی نسبت به اولین جوانه نزدیک به آن در نحوه رشد شاخه و شکل درخت بسیار موثر است.به این معنی که اگر جوانه مذکور در قسمت فوقانی شاخه قرار گرفته باشددر اثر رشد، تبدیل به شاخه ای خواهد شد که تقریبا به طور عمودی رشد کرده به بالاخواهد رفت.و اگر جوانه در زیر شاخه قرار گرفته باشد بسیار نزدیک به رشد افقی خواهد بود.با توجه به این موضوع میتوان با گزینش محل برش در هرس سرزنی، شکل درخت و میزان گسترش شاخساره آنرا کنترل کرد. یعنی اگر هدف، متراکم کردن شاخساره درختی مثل هلو باشد که بطور طبیعی شاخساره ای گسترده دارد،باید جوانه در قسمت فوقانی باقی گذاشته شود و بر عکس ،اگر هدف پخش و گسترده کردن شاخساره درختانی مثل سیب گلاب و انواع گلابی باشد،که بطور طبیعی رشد عمودی دارند،باید جوانه قسمت زیرین باقی نگهداشته شود. در اینجا باید به این نکته اشاره کرد که هرچه یک شاخه عمودی تر باشد، چون شیره گیاهی در آن راحت تر و سریعتر جریان می یابد، رشد سریعتر و بیشتری نیز خواهند داشت که این امر بویژه در نرکها که تقریبا همگی عمودی رشد میکنند قابل مشاهده است.

در روی یک شاخه نیز رشد جوانه هایی که در سطح بالا قرار دارند معمولا از جوانه های زیرین بیشتر است و این تفاوت رشد،هرچه شاخه حامل جوانه ها افقی تر باشد،چشمگیر تر است. بنابراین گزینش محل برش علاوه بر هدایت نحوه رشد گیاه، در میزان رشد آن نیز موثر است.

ج- در گیاهان باغبانی و بویژه درختان میوه، برای تولید محصول زیاد و مرغوب باید نور با شدت کافی به تمام نقاط و بویژه به قسمت های درونی آن برسد. برای این منظور باید در هنگام هرس سعی شود با حذف شاخه های اضافی، قسمتهای میانی شاخساره در حد لازم و متعادل باز نگاهداشته شود. بویژه شاخه هایی باید هرس شوند که بطور شیب دار و کج درون شاخساره رشد میکنند و علاوه بر سایه اندازی، مزاحم سایر شاخه ها هم هستند.

چ- بسیاری بیماریها و آفات، در سطح یا درون شاخه های خشکیده ، زمستان گذرانی میکنند، از این رو لازم است در تمام طول فصل سال و بویژه در زمستان، تمام شاخه ها ی شکسته وخشکیده بریده و سوزانیده شوند. این عمل بخصوص در مبارزه با آفاتی مانند انواع چوبخوارها، پوست خوارهاو سوسک های شاخک بلند، از اهمیت وافری بر خوردار است.

ح-گهگاه هنگام قطع شاخه های کلفت و سنگین ، پس از آنکه عمق برش به حدود نصف قطر شاخه رسید، در اثر وزن زیاد ،بقیه شاخه می شکند و همراه خود قسمتی از پوست و چوب تنه را قطع و زخمی میکند . برای جلوگیری از این امر، که برای سلامتی گیاه مضر است، باید چنین شاخه هایی را با سه برش قطع کرد.

بدین ترتیب که اول برشی به عمق یک سوم تا نصف شاخه،از پایین به بالا،در فاصله حدود ۱۰ سانتی متری شاخه ایجاد کرده، سپس برش دوم را چند سانتی متر بالاتر از برش اول ، از بالا به پایین ایجاد و شاخه را از تنه جدا ساخت.در مرحله سوم باید زایده باقیمانده را که سبک است و خطر شکستن نداردبا یک برش از ته قطع کرد.برخی پیشنهاد میکنند بهتر است ناخنک ناشی از هرس ، یکسال روی گیاه باقی گذاشته شود،سپس درزمستان آینده حذف شود. دلیل این امر چنین ذکر میشود که زخم های ناشی از هرس ، موجب میگردند که انتقال مواد، از ریشه به قسمتهای بالایی شاخه بریده شده،مختل گردد و باعث ایجاد کمبود مواد در بالای زخم شوند، وانگهی انتقال شیره پرورده را نیز از بالا به زیر زخم محدود سازند که در هر دو صورت ، باقی گذاشتن ناخنک به درخت امکان می دهد که بافت های آوندی خود را سریعتر ترمیم کند. لازم به توضیح است که در این حالت،در طول سال اول، پس از هرس ،در صورتیکه سطح برش به طور مناسبی محافظت شود، خطر حمله قارچها و باکتریها به ناخنک و سرایت پوسیدگی به تنه (که در قسمت الف آمد) چندان هم شدید نیست.

شهرستان لنجان 

شهرستان" لنجان" در غرب استان اصفهان واقع شده و یکی از زیباترین شهرستان‌های استان اصفهان به‌شمار می‌رود. این شهرستان در امتداد روخانه‌ی زاینده‌رود قرار لذا دراین منطقه همانند شهرستان فلاورجان ،در کرانه‌های رودف بیشه‌های انبوه و باغ‌های زیبا قرار دارد.شهرستان لنجان دارای1172 کیلومتر مربع وسعت بوده و در حدود 1/1 وسعت استان اصفهان را در بر می گیرد.لنجان در فاصله‌ی 35 کیلومتری جنوب غربی شهرستان اصفهان قرار گرفته و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1700 متر می‌باشد. این شهرستان در منطقه‌ای ناهمواد قرار دارد بگونه‌ای که ارتفاعات "زردمطبخ" و "گاوپیسه" به ترتیب با ارتفاع 2700 متر و 2200 متر از رشته‌کوه‌های مرکز استان اصفهان در شمال آن و کوه‌های" بیدکان" و کوهستان "رخ" در غرب آن واقع شده‌اند. متوسط میزان بارندگی در شهرستان لنجان بیش از 140 میلی‌متر می‌باشد، بنابراین این شهرستان نیز همانند سایر شهرستان‌هایی که در مسیر زاینده‌رود قرار دارند به طور مستقیم به آب این رود بزرگ وابسته هستند.  شهرستان به واسطه‌ی نزدیکی به زاینده‌رود یکی از مراکز مهم تولید "برنج" در استان اصفهان بشمار می‌رود، لذا در دشت‌های حاشیه زاینده‌رود برنج به عمل می‌آید .از دیگر محصولات کشاورزی این شهرستان می‌توان به گندم و چغندرقند اشاره نمود. همچنین از محصولات باغی لنجان می‌توان به بادام،‌هلو،‌انگور،‌گردو و زردآلو اشاره نمود. همانگونه که قبلاً اشاره شد در کرانه‌های زاینده‌رود بیشه‌های متعدد و انبوهی وجود دارد که از جمله معروفترین این بیشه‌ها که اکثراً از جاذبه‌های گردشگری شهرستان به‌شمار می‌روند می‌توان به بیشه "وینی" در "وینچه"،‌بیشه "باغبهادران"،‌ بیشه‌های "ورنامخواست"،‌بیشه‌ی "کرچکان" و بیشه‌های "چم کلبی" اشاره نمود. شهرستان لنجان از دو بخش با نام های"مرکزی" و "باغ بهادران" تشکیل شده است. مرکز این شهرستان "زرین‌شهر" می‌باشد. دیگر شهرهای لنجان عبارتند از: "باغبهادران"، چرمهین"، "چمگردان"،" زاینده‌رود"، "سده لنجان"،"‌ورنامخواست"،"فولادشهر"، و شهر جدید "باغشاد".

بر اساس سرشماری سال 1390جمعیت شهرستان لنجان246510  نفر می‌باشد. مردم شهرستان لنجان از نژادهای فارس و ترک می‌باشند. ساکنان فارس‌تبار بیشتر بومی شهرستان بوده و یا به دلیل هم‌مرز بودن شهرستان با استان چهارمحال و بختیاری از این منطقه به لنجان مهاجرت نموده‌اند. مردمان ترک زبان نیز از استان های فارس و چهارمحال بختیاری به این منطقه مهارجرت نموده و همچنین بخشی از آنان از عشایر ایل قشقایی هستند که در شهرستان ساکن شده‌اند. شهرستان لنجان از نظر صنعتی،‌یکی از مهم‌ترین شهرستان‌های استان به‌شمار می رود بگونه‌ای که کارخانه‌ی بزرگ "ذوب‌آهن" که بزرگترین کارخانه‌ی ذوب فلز کشور می‌باشد در این شهرستان واقع شده است. این کارخانه‌ که در دهه‌  پنجاه شمسی ایجاد شده چنان عظیم است که شهر فولاد شهر جهت استقرار کارکنان این کارخانه در همان دوران در این منطقه ایجاد شد.‌ از دیگر مراکز صنعتی شهرستان می‌ توان به کارخانه‌ی" صنایع فولاد"،‌"صنایع کاغذ"، "کارخانجات صنایع نظامی" و ده‌ها کارخانه‌ی دیگر نام برد. با توجه به تعدد کارخانجات صنعتی در این شهرستان،‌ سیل مهاجرت جهت اشتغال به این شهرستان در دهه‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته بگونه‌ای که هم‌اکنون مردمانی از طوایف کرد،‌ بلوچ، و لر نیز جدای از طوایف فارس و ترک در این شهرستان، خصوصاً شهر "زرین‌شهر"( مرکز شهرستان) سکونت دارند.

از نظر تاریخی، وجود برخی آثار تاریخی همچون قلعه‌ی" گبر"(کافر) در منطقه‌ی سد "چم آسمان" نشان از قدمت تاریخی لنجان در پیش از اسلام دارد. همچنین وجود تعداد انگشت شمار قبور قدیمی پیروان آیین" یهود" نیز حکایت از قدمت کهن این سامان دارد. با این وصف در دوران اسلامی خصوصاً سده‌های پنجم و ششم هجری قمری (عصر سلاجقه) و سپس دوران صفوی به دلیل نزدیکی این منطقه به اصفهان (پایتخت صفویان )باعث رونق و توسعه‌ی این شهر گردید و این درحالی بود که سرسبزی و برکت زمین‌های کشاورزی در این منطقه بخشی از نیازهای پایتخت صفویه را تامین می‌نمود. با این وصف نزدیکی این شهر به اصفهان در عصر صفوی ،باعث شد تا هنرهای سنتی و صنایع دستی در این دیار کهنسال در ادوار مختلف از رونق فراوانی برخوردار باشد بگونه‌ای که هم‌اکنون در این شهرستان هنرهایی همچون قالی‌بافی، حصیربافی،‌ بوریا بافی، نگارگری، طلاسازی، منبت چوب، خراطی چوب، ساز سازی، رودوزیهای سنتی، مینای نقاشی، قلمزنی، معرق چوب، شیشه گری فوتی و امثالهم ؛ رونق دارد. از جمله مشاهیر و بزرگان این دیار می‌توان به"مرحوم آیت‌اله سید ابوالحسن مدیسه‌ای" اصفهانی" مشهور به (آیت الله اصفهانی) از مجتهدین عالم تشیع و "آیت‌الله حاج آقای رحیم ارباب" که از سرشناس‌ترین اساتید و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی اصفهان بوده اشاره نمود.

-برخی آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری :

ـ قدیمی‌ترین اثر تاریخی این شهرستان همانگونه که اشاره شد بقایای قلعه‌ی "کافر"(گبر) می‌باشد که در نزدیکی سد "چم آسمان" و در نزدیکی شهر" باغبهادران" قرار دارد. متاسفانه امروزه آثاری چندانی از این قلعه تاریخی باقی نمانده است.  

مسجد جامع زرین شهر(رحیم‌خان):

 مسجدتاریخی"رحیم خان) با شماره 15190 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است و با شماره پلاک 157 دارای مالکیت وقفی است. ارزشهای تاریخی و  معماری مسجد رحیم خان ( مسجد جامع) و قرار گیری در مجاورت باغ ملی، بنا را به صورتی منحصر به فرد در آورده است.  تزئینات ارزشمند آجرکاری سردرب با نقوش متنوع و کاشی کاری معقلی با رنگهای مشکی و فیروزه ای و نیز سنگاب مرمرین جای گرفته در کنار شبستان اصلی با متن وقف نامۀ آن از ویژگی های این بنای تاریخی است. در مقبرۀ جای گرفته در یکی از حجرات، کتیبۀ قدیمی موجود است که موقوفات مسجد در آن ذکر شده است. با توجه به شواهد موجود در بنا، شالودۀ معماری بنا متعلق به دوره صفوی و به استناد کتیبه سردرب ورودی در تاریخ 1277 ه.  ق. توسط شخصی به نام رحیم خان ریزی از نوادگان آیت الله شریعت بازسازی شده است. بخشهایی از مسجد تاریخی متعلق به این دوران است.مجموعه باغ ملی که در مقابل جبهۀ جنوبی مسجد جامع قرار گرفته در گذشته گورستان قدیمی شهر بوده است که در دوران پهلوی به شکل پارک و فضای سبز در آمده است.

 پل کله:

  پل تاریخی(کله)ازجمله پلهای قدیمی بر روی بستر رودخانه زاینده رود است  وبه شمارۀ 10238 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است. در بنای این پل از سنگ و آجر و ساروج استفاده شده و طول آن 98 متر و پهنای آن 6 متر می باشد. پل دارای 11 دهانه و آب بُرهای مثلثی شکل است که دهانه ها در وسط پل دارای عرض بیشری می باشند. دهانه اولی از سمت شمال مربوط به نهر منشعب از رودخانه و از طریق دهانه دوم نهر دیگری جاری می شود که بیشه ای را در همان ناحیه مشروب می کند. پل کله دارای نمای آجری و فاقد تزئینات خاصی است.  لیکن به نحو استادانه ای از ترکیب طبیعی جریان آب و معماری هماهنگ با آن استفاده شده و منظر بسیار زیبایی به وجود آورده است.

 مسجد ناروندی (امام علی(ع)):

مسجد تاریخی "ناروندی" به شمارۀ  26183  وبه تاریخ 26/12/87 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است. مسجد درجنوب غربی  شهر "چرمهین" نبش خیابان عمانی سابق      ( امام فعلی ) واقع شده است. قدمت مسجد به دوران  قاجار باز می گردد که محدود به یک شبستان است ودرآن یک محراب وجود دارد. مساحت شبستان دویست  متر مربع است .  این شبستان ( یا بهتر بگوییم مسجد ) سردربی ندارد.  طبق روا یات پیران محل ، مسجد سابقاً  بین دو قنات  قرار داشته ( یکی از قناتها در حال حاضر به فاصله 10 متری از درب ورودی مسجد قرار دارد) و حمامی  در نزدیکی آن  بوده است  و در  داخل آن  دو  درخت  چنار و  نارون  روییده  بوده  است ومردمان محل در این مکان آش نذری   می پخته اند. در قدیم که ساعت نبوده در قسمتی از مسجد ساعتی ابتکاری بوده  که به آن پنگ و پیاله می گفتند ( در حال حاضر وجود ندارد)

 
بنایچهاربرج:

در کنارۀ شمالی شهر باغبهادران و در مرتفع ترین نقطه آن آثاری از قلعه ای نظامی بر جای مانده است که اینک قلعه "چهار برج" باغ بهادران خوانده می شود. قلعۀ چهار برج به شمارۀ 26180 و به تاریخ  26/12/87 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است.  معماری قلعه با سبک قلاع عصر صفویه و افشاریه مطابقت دارد و آن را می توان از جمله آثار و ابنیه احداث شده در عصر نادری دانست.  این قلعه جهت حفاظت مردم شهر از معرض تهاجم و تعرض دشمنان بنا شده است و پناهگاه مردم در زمان خطر به شمار می آمده است. قلعه دارای چهار برج گلی سه طبقه و سه اتاق بزرگ بوده است و در  آن چشمه ای جاری بوده و هنگامی که مردم برای امنیت به آن  پناه می آورده اند از آب چشمه استفاده می نمودند. لازم به ذکر است مرمت قلعه از سوی سازمان میراث فرهنگی به طور مداوم  درحال انجام است

برج کبوتر باغ برجیریز:

                ابرج کبوتر "باغ ریز"به شماره 19217 به تاریخ 13/03/86 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است. این برج کبوتر در      بخش مرکزی لنجان، شهر زرین شهر. میدان ولی عصر.بلوارشهید فهمیده. انتهای صحرای سردار در  زمینهای  کشاورزی و  در محل تقاطع سه باغ قرار گرفته و به همین دلیل دارای چند مالک است. قدمت این برج زیبا به دوران قاجار   باز می گردد.

 امامزاده سید بهاالدین (شاه خراسون ) هاردنگ:

روستای" هاردنگ "از توابع شهر "چرمهین" و در بخش" باغ بهادران" شهرستان لنجان  و 57 کیلومتری اصفهان واقع است. بنای بقعه امامزاده"شاه خراسون" که در شمال این روستا و در دامنه کوه اوسین واقع شده است؛ به شماره 26176 به تاریخ 26/12/87 در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است. نسب این امامزاده بزرگوار طبق روایت بزرگان محل و معتمدین به امام موسی بن جعفر(ع) می رسد. مساحت فعلی زیارتگاه به اضافه زمینهای اطراف آن 11 هکتار است و مساحت زیر بنای بقعه امامزاده شاه خراسان به 500 متر مربع می رسد. ساختمان امامزاده قدمتی 200 ساله داشته و گنبدی روی امامزاده نصب شده که ارتفاع آن ازکف به 8 مترمی رسد. در داخل حرم ضریحی چوبین در ابعاد 3×2 روی سنگ مزار امامزاده بزرگوار قرار دارد و بقعة فوق فاقد هر گونه تزیینات  گچ بری و آینه کاری و کاشیکاری می باشد. چشمۀ "لادر" یا "خشگرود" که در محوطۀ امامزاده بهاالدین قرار دارد اخیراً با جاری شدن آب در آن باعث خوشحالی روستاییان این منطقه شد. در این منطقه باغ های گردو و بادام کاری وجود دارد که از همین آب سیراب می شود. این چشمه از ارتفاعات کوه اوسین با ارتفاع 2هزار  700 متر سرچشمه می گیرد. این زیارتگاه در حومۀ روستای هاردنگ از توابع شهرچرمهین و بر دامنۀ ارتفاعات زاگرس ؛ واقع شده است و با توجه به داشتن فضای باز طبیعی که به نوعی پارک طبیعی نیز محسوب می شود؛ در ایام تعطیلات نوروزی و تابستان به دلیل خنکی و تمیزی هوا مکان مناسب بازدید و اطراق گردشگران بسیاری است. همچنین اردوگاه دانش آموزی، دانشجویی،  و  مکان مانور نیروهای مسلح، بسیج و سپاه نیز می باشد

جاذبه های طبیعی لنجان:

ازجمله جاذبه های طبیعی لنجان عبارتند از:

آبشار شاهلولاک ( شاهلورا)

 منطقه طبیعی "شاه لولاک "که به نامهای "شاهلورا" ، "شاهلران" و" شالورا"  خوانده می شود نام کوه و آبشاری زیبا و منحصر به فرد در پنج کیلومتری جنوب شهر چرمهین است. ارتفاع کوه از سطح آبهای آزاد 2750 متر و ارتفاع آبشار 70 متر است.آبشار دارای سه قسمت : آبشارهای فصلی ، آبشار دائمی و آب چکانها است. منحصر به فرد بودن آبشار از این جهت است که به صورت چشمه از قلب کوه سرچشمه می گیرد در حالیکه اغلب آبشارهای موجود کشور به صورت جوی روان از روی سطح کوه به سمت پایین سرازیر می گردند. قسمت زیرین آبشار دائمی با قندیل های عظیم نمکین به طرز باشکوهی آراسته گردیده است. با توجه به ارتفاع زیاد آبشار و استقرار قندیل های فوق، آب  هنگام ریزش با اکسیژن هوا ترکیب شده و در برخورد با قندیل ها به صورت پودر به زمین  می ریزد.

از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان می‌توان به بیشه‌زارهای پیرامون رودخانه که ده‌ها کیلومتری در مسیر شهرستان امتداد دارد و باغ‌ها و کوچه‌باغ‌‌های پیرامون رود و همچنین تاسیسات تفریحی و قایقرانی در مسیر رود که توسط برخی نهادها همچون ذوب‌آهن ایجاد شده اشاره نمود. شایان ذکر است زاینده‌رود در طول مسیر خود در امتداد شهرستان دارای پیچ و خم‌های فراوانی است که در اصطلاح "چم " نامیده می‌شود؛ لذا بسیاری از مناطق مسکونی شهرستان که دارای طبیعت زیبایی نیز می‌باشند با پیشوند" چم" ترکیب شده‌اند که بخشی از مناطق گردشگری شهرستان بشمار می‌روند برخی از مناطق عبارتند از: "چم آسمان"، "چم حیدر" و "چم یوسفعلی"، "چم علیشاه"، "چم نور".

درخت توت از درختان بزرگ و مرتفعی است که ارتفاع آن به 20 متر و قطرش به یک متر می‌رسد. این درخت بومی چین است و در چین مرکزی و شرقی به صورت بومی وجود دارد. توت قرن‌ها پیش به اروپا برده شد. این درخت در آمریکا در اوایل دوران استقلال این کشور به عنوان منبع غذایی برای کرم ابریشم مورد استفاده قرار گرفت.

توت در اکثر کشورهای جهان ازجمله در نقاط استپی و شمال ایران کشت می‌شود و حتی به طور خودرو در جنگل‌های شمال ایران پراکنده شده است. تنها میوه درخت توت نیست که استفاده می‌شود. برگ توت در بهار برای تربیت کرم ابریشم و در پاییز به مصرف دام می‌رسد. چوب آن در مصارف مختلف نجاری و خصوصا تهیه تار و در شمال کشور برای طبقه‌بندی، تلنبار و همچنین مال‌بند برای گاوآهن برنج‌کاری به کار می‌رود. پوست شاخه‌های جوان نیز برای بسته‌بندی و بستن پیوند مورد استفاده قرار می‌گیرد. برگ درخت توت سفید، به عنوان تنها غذای کرم ابریشم، اهمیت اقتصادی ویژه‌ای ‌دارد و گاه درخت توت اساسا به همین منظور کاشته می‌شود.

توت با خاصیت

توت میوه‌ای پرخاصیت و البته پرکالری است. یکصد گرم توت که تقریبا معادل یک فنجان است حاوی 61 کالری انرژی است. هر فنجان توت حاوی 9‌/‌0 گرم پروتئین است. البته باید توجه داشت که پروتئین توت، پروتئین گیاهی است. این حجم توت 1/1 گرم چربی دارد و حاوی 16 میلی‌گرم کلسیم است. میزان کلسیم توت قابل توجه است. بد نیست بدانید میزان توصیه شده‌ کلسیم 800 میلی‌گرم در روز است. یکصد گرم توت همچنین حاوی 8‌/‌0 میلی‌گرم آهن،
280 واحد بین‌المللی ویتامین A، 02‌/‌0 میلی‌گرم ویتامین B1، 06/0 میلی‌گرم ویتامین B2، 1/1میلی‌گرم ویتامین B3 و 16 میلی‌گرم ویتامین c است. توت همچنین حاوی مقادیر بالایی آب، فیبر، تانن و منیزیم است. بد نیست بدانید هر 100گرم توت خشک 360 کالری انرژی تولید می‌کند.

خواص درمانی توت

قند موجود در توت سفید برای کسانی که مبتلا به مرض قند هستند ضرر ندارد. به همین علت به آنها توصیه می‌شود به جای قند، چای را با توت خشک بخورند.

این میوه خوشمزه دارای آنتی‌اکسیدانی به نام آنتوسیانید است. آنتی‌اکسیدان موجود در این میوه فواید بسیاری برای سلامتی دارد که یکی از آنها کاهش میزان کلسترول بد خون و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است.

نقش دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها پیشگیری از سرطان است، به همین دلیل مصرف توت برای پیشگیری از سرطان توصیه می‌شود.توت سفید حاوی فیبر فراوانی است، به همین دلیل ملین خوبی است.

توت در سهل کردن جریان ادرار نیز نقش دارد.

مصرف این میوه وزن را کاهش می‌دهد. طبق یافته‌های پژوهشگران فیبرهای نامحلول موجود در توت کالری جذب شده در بدن را کاسته و موجب کاهش وزن می‌شود.

توت حاوی مقدار قابل توجهی ویتامین c و آهن است، از این رو مصرف آن برای کسانی که کم‌خونی دارند توصیه می‌شود.

جوشانده پوست خشک شاخه‌های جوان و تازه درخت این میوه، ملین و روان‌کننده مزاج است.

توت به علت داشتن انواع ویتامین‌های گروه B در کاهش و رفع ترس، عصبانیت، خمودی، اضطراب و هیجان موثر است.

ویتامین A موجود در توت باعث رشد ناخن‌ها و تقویت چشم می‌شود.

1کچوییه یکی از روستاهای شهرستان لنجان دراستان اصفهان است که در بخش باغبهادران  و در دهستان زیر کوه قرار گرفته است. این روستا خود مرکز دهستان زیرکوه میباشد،که تا مرکز بخش(شهر باغبادران)15کیلومتر وتامرکز شهرستان(شهر زرینشهر)22کیلومتر فاصله دارد.

روستای کچوییه به لحاظ موقعیت جغرافیایی در 51درجه و2دقیقه طول شرقی و32درجه و25 دقیقه عرض شمالی واقع شده است وارتفاع آن نسبت به سطح دریا1758متر میباشد. روستای کچوییه در موقعیت خاصی واقع شده به طوریکه در فاصله نسبتا کمی از رودخانه زاینده رود واقع شده است.این روستا از سمت شمال شرقی به روستای زمان آباد واز سمت شمال غربی به شهر چرمهین ،از سمت جنوب غربی به روستای هاردنگ واز سمت شرق وجنوب به زمینهای کشاورزی محدود شده است.

وجود آب علت اصلی تجمع و سکونت به حساب می آید و بعد از عامل آب حاصلخیزی خاک است که در شکل گیری و تجمع سکونتگاه های روستایی موثر است که روستای کچوئیه از هر دو نعمت برخوردار میباشد.

سابقه تاریخی روستا با توجه به گفته اهالی مربوط به 700 سال قبل می باشد،در حال حاضر ساختمان قدیمی که سابقه روستا را مشخص کنددر روستا وجود ندارد وساختمان قبلی مسجد جامع نیز که مربوط به حدود80سال قبل بوده تخریب شده وبه جای آن ساختمان جدید احداث گردیده است وجه تسمیه کچوئیه نیز به علت کج راه بودن آن نسبت به جاده قدیم شهرکرد می باشد زیرا در قبل تونل هاردنگ وجاده جدید خوزستان وجود نداشته وکچوئیه در حقیقت کج راهیه بوده است.

بارندگی

رژیم بارندگی این منطقه تحت تاثیر دو دسته عوامل ئر مقیاس وسیع و محلی قرار دارد. در مقیاس وسیع(ماکروکلیما) از یک طرف تحت تاثیر هوای سرد حاصل از نفوذ آنتی سیکلون سیبری به داخل ایران و از طرف دیگر متاثر از آب وهوای مدیترانه از جهت غرب وشمال می باشد. بدون شک باران های دوره سرد در این منطقه نتیجه جریانات هوا با منشا مدیترانه ای وشمال غربی است ونیز در دوره گرم سال که توده های گرم سرتاسر ایران را فراگرفته وشرایط جبهه زایی در منطقه ایران از بین رفته  در نتیجه هوای پایدار با گرمای نسبتا زیاد جایگزین می گردد ، در این دوره زمانی بارندگی نیز قطع شده است.

رطوبت نسبی

 اطلاعات مربوط به رطوبت نسبی منطقه  مورد مطالعه در جدول 19 ارائه شده است. ارقام مندرج در این جدول بیانگر این واقعیت است که میانگین حداکثر رطوبت نسبی در این منطقه مربوط به دی ماه(65 درصد) ومیانگین حداقل رطوبت نسبی مربوط به خرداد ماه(30 درصد) می باشد. به عبارتی اختلاف حداکثر وحداقل رطوبت  نسبی 35 درصد می باشد همچنین با توجه به اندازه گیری  نم نسبی در ساعات5/6،5/12،و5/18 می توان گفت حداکثر نم نسبی  در ساعات5/6 صبح مربوط به دی ماه است وپائین ترین مقدار مربوط به ساعات5/12 در خرداد ماه است.

باد

بادهایی که بر منطقه می وزد عموما از سمت غرب به شرق است و در اعتدال آب وهوای این منطقهموثر می باشد. با استناد به مطالعات طرح تغییر محور مجتمع فولاد مبارکه بادهای غالب غربی در فصول زمستان  وبهار بارزترین شرایط را داراست ودر سایر فصول بادهایی باجهات مختلف بر منطقه می وزد.بدون شک علاوه بر دیده بانی های مربوط به بادها که در طی شبانه روز وساعات  معین صورت می گیرد ممکن است  در ساعات دیگری از شبانه روز بادهایی با سرعت بسیار شدید بوزد که در دیده بانی های هواشناسی ثبت نشوند وهمین بادها باعث جابجای شدید بخار و احیانا خسارات وضایعات جانی ومالی می گردند.بادهای غربی وجنوب غربی که عموما در فصل پاییز وزمستان وبهار بر منطقه می وزند  از مناطق کوهستانی غرب گذشته وکمابیش در امتداد دره زاینده رود به طرف شرق جریان دارند.سرعت این بادها در منطقه مبارکه معمولا15-20 کیلومتر در ساعت است.در تابستان جهت بادها عموما شمال شرقی می باشدو در این فصل گردبادهایی نیز در منطقه وجود دارد.

بررسی توپوگرافی

روستای کچوئیه از روستاهای کوهپایه ای است که در فاصله نسبتا کمی از جنوب رودخانه زاینده رود واقع شده است. وبه صورت دشت آبرفتی و حاصل از رسوبگذاری رودخانه زاینده رود در آمده است.

آب آشامیدنی

آب آشامیدنی روستا از طریق شبکه اصلی آب از شهر زاینده رود تامین می گردد.مخزن ذخیره آب به حجم 125 متر مکعب در فاصله 3 کیلومتری شمال روستا واقع شده است. آب آشامیدنی پس از اینکه داخلمخزن ذخیره وکلرزنی شد توسط انشعابات لوله به سرتاسر روستا می رسد. آب آشامیدنی از نظر کیفیت نامطلوب و از نظر کمیت روستائیان با کمبود آب روبه رو هستند.

 آب کشاورزی روستا از طریق دو رشته قنات تامین می شود که میزان آبدهی آنها به طور متوسط 18 لیتر در ثانیه است.

 روستای کچوئیه فاقد سیستم فاضلاب کشی و جمع آوری آب های سطحی است. آبهای سطحی در روستا بر اساس شیب طبیعی زمین  در سطح معابر رها شده ونهایتا با توجه به شیب عمومی روستا از سمت جنوب به شمال جریان یافته ودر زمینهای کشاورزی تخلیه می گردد.

بررسی جمعیت

بر اساس آمار ارائه شده از سرشماری عمومی نفوس وفرهنگ ومسکن آبادی های شهرستان لنجان،روستای کچوئیه در سال1345 دارای جمعیتی معادل1427 نفر بوده است که با افزایش 554نفر به جمعیتی معادل 1951 نفر در سال 1355 افزایش یافته است. در سال 1365 جمعیت روستا بالغ بر2698 نفر گردیده است.در سال1375 جمعیت روستای کچوئیه معادل 2863 نفر اعلام گردیده است که به دهه قبل با افزایش 165 نفری مواجه بوده است.طبق آخرین سرشماری ارائه شده در سال1385 جمعیت روستا بالغ بر2838 نفر می باشد.آمار خانه بهداشت روستا جمعیت کچوئیه را در سال 1388 معادل 2876 نفر اعلام نموده است.

در سال 1345 جمعیت روستا بالغ بر 1427 نفر وتعداد خانوار روستا معادل324 خانوار می باشد. بعد خانوار در این سال برابر با 4/4 نفر در خانوار است. در سال 1355 جمعیت 1951نفری در روستا در قالب 421 خانوار زندگی می کنندکه بعد خانوار معادل6/4 نفر در خانوار است.

تعداد خانوار روستا در سال 1365 بالغ بر 573 خانوار گردیده  که با توجه به جمعیت 2698 نفری روستا در این سال بعد خانوار  به رقم7/4 نفر کاهش یافته است.در سال 1375 جمعیت روستا بالغ بر 2863 نفر وتعداد خانوار روستا برابر با 558 خانوار می باشد.بعد خانوار در این سال به ¾ رسیده است.

در سال 1385 تعداد خانوار های روستای کچوئیه معادل685 خانوار می باشد که با توجه به جمعیت 2838 نفری روستا بعد خانوار معادل7/3 نفر می باشد.

در سال 1388 جمعیت 2886 نفری روستا در قالب 777 خانوار می زیسته اند.بعد خانوار در این سال معادل 7/3 نفر در خانوار است.

تعداد و نرخ رشد جمعیت

  دو روستا به نامهای  زمان آباد وهاردنگ نیز از روستاهای دهستان زیرکوه در حوزه نفوذ روستای کچوئیه واقع شده اند.لذادر این خصوص به بررسی تحولات جمعیتی روستاهای هاردنگ و زمان آباد که در حوزه نفوذ مستقیم روستای کچوئیه واقع شده اند،می پردازیم:

براساس آمار ارائه شده از سرشماری عمومی نفوس ومسکن جمعیت روستاهای حوزه نفوذ(زمان آباد وهاردنگ)در سال 1345 بالغ بر902نفر بوده است

 با نرخ رشد4/5 درصد به جمعیت 1534 نفر در سال1355افزایش یافته است.

در سال 1365 جمعیت حوزه نفوذ با نرخ رشد4/4 درصدبه 2358نفر افزایش یافته است.

از سال 1375 به بعدافزایش جمعیت به کندی صورت گرفته به طوری که جمعیت حوزه نفوذدر سال1375بالغ بر2652 نفر ونرخ رشد جمعیت طی سالهای(75-65) برابربا2/1 درصد بوده است.

در سال1385 جمعیت حوزه نفوذبا نرخ رشد6/0 درصد بالغ بر2816 نفر می باشد.متوسط نرخ رشد کلی حوزه نفوذ طی40سال(85-5) برابر با8/2 درصد است.

بررسی تعداد و برد خانوار حوزه نفوذ

بر اساس آخرین سرشماری صورت گرفته در سال1385 جمعیت روستاهای واقع در حوزه نفوذ روستای کچوئیه بالغ بر2816 نفر وتعداد خانوار معادل679 خانوار  اعلام شده که طبق محاسبات صورت گرفته بعد خانوار به تعداد1/4 نفر در هر خانوار می باشد.

همچنانکه گفته شد بیشترین جمعیت حوزه نفوذ در روستای هاردنگ سکنی گزیده اند.بنابراین بیشترین تعداد خانوار نیز متعلق به این روستا  معادل 460خانوار و بعدخانوار معادل 8/3 نفر در هر خانوار گزارش شده است.

جمعیت وخانوار در روستای زمان آباد به ترتیب معادل 1042 نفر جمعیت و219 خانوار به ثبت رسیده است.بعد خانوار در روستای زمان آباد معادل74 نفر در هر خانوار می باشد.

بررسی وضعیت سواد در حوزه نفوذ

بر اساس آمار ارائه شده از سرشماری عمومی  نفوس و مسکن جمعیت روستاهای حوزه نفوذ در سال 1375 بالغ بر 2652 نفر بوده است که از این تعداد 2282 نفر در گروه سنی بالای 6 سال وقع شده اند که از این تعداد 1812 نفر با سواد می باشند.در سال 1385 از کل جمعیت 2816 نفری روستاهای حوزه نفوذ جمعیتی بالغ بر 2543 نفر در گروه سنی بالای 6 سال واقع شده اند که از این تعداد 2129 نفر باسواد می باشند.در مقایسه بین سالهای 75و85 می توان دریافت که درصد باسوادی سیر صعودی یافته است به طوری که از4/79 درصد در سال 1375 به 7/83 درصد در سال 1385 افزایش یافته است.

درجه حرارت

 به طور کلی ثبت اقلیمی منطقه  در زمره اقلیم نیمه بیابانی سرد و کوهستانی قرار می گیرد که دارای زمستانهای نسبتا سرد و تابستان های معتدل می باشد.به این ترتیب با توجه به آمار 13 ساله منطقه

 میانگین حداکثردما در تیر ماه88/34 درجه سانتی گراد ومیانگین حداقل دما در دی ماه 3/4- درجه سانتی گراد می باشد

آموزش و پرورش  باغبادران  در يك نگاه

اداره آموزش و پرورش باغبادران مسئوليت تعليم وتربيت بيش از 000/10 نفر دانش آموز را درمنطقه اي گسترده و پراكنده و در دو شهر باغبادران و چرمهين و سي وسه روستا به عهده دارد. اين دانش آموزان در بيش از يكصد مدرسه در سه دوره تحصيلي مشغول هستند.

* تاريخچه تعليم وتربيت در بخش باغبادران

آموزش و پرورش در اين منطقه بنا به اسناد تاريخي فراوان از قدمت بالايي بر خوردار است قبل از اينكه آموزش و پرورش به شكل فعلي مرسوم باشد در صدها سال مكتب خانه ها در نقاط مختلف اين منطقه فعال بوده اند و خواندن و نوشتن و حساب كردن و آموزش قرآن، اخلاق و آموزشهاي ديني  عمده فعاليتهاي اين مكتب خانه ها را تشكيل مي داده است.

آموزش خط و پرداختن به نگارش قرآن كريم موجب شده است تا امروزه نسخ خطي بسيار نفيسي از قرآن كريم براي نسلهاي امروز به يادگارمانده باشد از جمله مرحوم ملا زين العابدين باغبادراني پنجاه و چهارمين جلد قرآن خطي خود را در صد وهشتاد و پنج سال  پيش تحرير نموده است.

از مكتب داران معروف مي توان به ملا دوست محمد(از منجمان بزرگ عصر خويش بوده است)، ملا عبدالمحمود، ملا يحيي، ملا محمدعلي، صدر العلما  ملا عليجان، ملا عوضعلي و شيخ حسين ايراني اشاره كرد.

همچنين در اين ايام مكتب داران بزرگي در سطح روستاها و نقاط مختلف منطقه چراغ تعليم وتربيت را همواره فروزان و روشن نگاه داشته اند.

سيد ابراهيم ميرزا، سيدنعمت اله (اعتماد الشريعه همامي)،ملا محمدفاصل همامي، سيد ابراهيم مقدس سعيدآبادي، ملاعلی آقا آخوند شمس مورکانی ،ملاهاشم شمس مو.رکانی، ملا عبدالعلی شمس مورکانی ، ملا عبدالخالق شمس مورکانی محمدعلي فريدون پور موركاني، شيخ عبدالجبار شمس موركاني، ملا عبداله كرچگاني، ملا رمضان كرچگاني، سيدجواد حقي، ملا رجبعلي چرمهيني، كربلائي حيدر چرمهيني، ملا هاشم كچوئي، ملا ميرزا كچوئي از جمله چهره هاي درخشان اين عرصه هستند.

همچنين مكتب داران زن از جمله صغري سلطان فرزند ملا عبدالحسين و چندين نفر از زنان  مكتب دار به تعليم و تربيت بانوان پرداخته اند.

 *آموزش و پرور ش به سبك جديد *

آموزش و پرورش به سبك جديد در بخش باغبادران با تاسيس  دبستان بزرگمهر باغبادران  به عنوان مدرسه لنجانات  در سال 1305 شكل گرفت و پس از آن در سال 1319 اولين دبستان دخترانه به نام  مهر در باغبادران تاسيس شد  و به همين ترتيب  مدارس بعدي در نقاط مختلف بخش تاسيس شده است. مدرسه بزرگمهر باغبادران پس  از پیروزی انقلاب اسلامی بیاد معلم فرهیخته و انقلابی مصطفی پولادی  که در شکل گیری انقلاب اسلامی در استان بویژه شهرستان لنجان و منطقه باغبادران نقش موثری را ایفا نمود و پس از پیروزی  انقلاب اسلامی به  رحمت ایزدی پیوست به یاد این معلم فداکار  ، نام وی بر سر درب دبستان باغبادران نقش بست وتا سال 1385 به این  نام خوانده می شد  .

    و از آبان ماه 86 همزمان با افتتاح ساختمان جدید آن که توسط خیر گرانقدر حاج مظفر فتحی بنا شد و هشتادمین سال تاسیس آن  نیز جشن گرفته شد به نام پدر مرحوم این خیر گرانقدر حاج نصراله فتحی نام گذاری شد  .و در سال تحصیلی 95-94 دانش آموزان این دبستان بعلت دو نوبته بودن به ساختمان جدید التاسیس فعلی منتقل شدند و این مکان دارای   11       کلاس درس مجهز به امکانات پیشرفته و سه اطاق اداری و یک باب نماز خانه و یک باب کتابخانه می باشد و کارکنان این دبستان را  11 نفر آموزگار مجرب و مدیر و سه معاون ویک نفر  مربی بهداشت ویکنفر  مربی قرآن ویک نفر  مربی تربیت بدنی تخصصی تشکیل می دهد .

سعیدآباد؛ روستایی مفتخر به وجود قرآن با دستخط مبارک  امام علی (ع)  

قرآن سعیدآباد یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی ایران و منتسب به خط حضرت علی (ع) است که این قرآن را روز بیست و یکم ماه رمضان به روستای سعیدآباد لنجان می‌آورند و مردم از شهرهای مختلف برای زیارت آن به این روستا سفر می‌کنند.

  ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن، ماهی که با ورود به آن عبادتی خاص را در ذهن آدمی نقش می‌زند، چراکه مردم ایران ماه رمضان را ماه میهمانی الهی می‌دانند و بر همین اساس در گوشه و کنار کشور مراسم‌های ختم قرآن کریم برگزار می‌شود و آحاد مردم به خصوص نوجوانان و جوانان روح و جان خود را با کلام وحى معطر می‌سازند.

مردم ایران اسلامی معتقدند، مهم‌ترین و پرفیض‌ترین ‌عبادت‌ها در ماه رمضان و لیالی قدر رقم می‌خورد که این امر باعث رشد و تعالی انسان‌ شده و دستیابی به قرب الهی را آسان‌تر می‌سازد و می‌توان به جرأت گفت، همین شب‌های قدر است که ماه رمضان را از دیگر ماه‌های سال متمایز می‌کند، همان شبی که از هزار ماه برتر بوده و اولیای الهی و آحاد مردم این شب‌ها را تا صبح به عبادت می‌پردازند و با قرآن مجید انسی صد چندان پیدا می‌کنند.

ماه رمضان با مراسم، آداب و آئین‌های آن، دارای جایگاه برجسته‌ای در میان مردم ایران است و آغاز این ماه، با جلوه‌های نمایان همچون اطعام ایتام، پهن کردن سفره‌های افطاری ساده و مراسم ترتیل‌خوانی قرآن کریم هویدا می‌شود و با فرا رسیدن نوزدهم ماه رمضان مساجد و تکایا سیاه‌پوش شده و بیرق‌ها و کتل‌های سیاه در جوار تکایا و مساجد آرام می‌گیرند، که نشانگر فرا رسیدن اندوهی عظیم است.

بیست و یکم ماه رمضان نیز از حال و هوایی خاص برخوردار است و در لحظه لحظه آن حزن و اندوهی سنگین قرار گرفته و اجتماع عظیم عزاداران خود راوی غم بزرگ زینب (س) در این روز است، از این رو مردم در هر شهر و دیاری با برگزاری آئین‌های سنتی آن دیار و برگزاری مراسم‌هایی همچون روضه خوانی، دسته‌گردانی و تعزیه‌خوانی عشق و ارادت خود را به امام مظلومشان نشان می‌دهند.

هر ساله در روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان، عزادارانی که دل به کتاب وحی سپرده‌اند، از گوشه و کنار کشور با جان و دل به زیارت دست‌خط مبارک امیرالمومنین (ع) به روستاى سعیدآباد لنجان سفر می‌کنند که این امر شور و حالی خاصی را در این روستا رقم می‌زند و به خوبی مشخص است، روستای سعیدآباد شور و حالی دیگر در سر دارد وقتی در میان مردم حرکت می‌کنی حال و هوایی وصف‌ناپذیر را شاهدی به گونه‌ای که گویی ارتباط قلبی و روحی هر شخص با خدای متعال به شکلی خاص برقرار شده و مظلومیت حضرت علی (ع) را به خوبی درک کرده‌اند.

  قرآن سعیدآباد یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی ایران اسلامی به حساب می‌آید که مربوط به قرن اول یا دوم هجری قمری است.

  این قرآن را در روزهای عاشورا، بیست و هشتم ماه صفر و بیست و یکم ماه رمضان به روستای سعیدآباد لنجان می‌آورند و مردم از روستا‌ها و شهرهای مختلف برای زیارت آن به این روستا سفر می‌کنند.

  مردم روستای سعیدآباد اعتقاد خاصى به این قرآن دارند چرا آثار و برکات زیادى را برای این روستا و مردم آن به همراه داشته و به برکت آن مردم روستاى سعید‌آباد اُنس ویژه‌اى با قرآن کریم دارند.

  قرآن سعیدآباد شامل جزء سوم قرآن کریم بوده که به خط کوفی بر روی پوست آهو تحریر شده و حواشی آن نیز با طلا به تذهیب درآمده که این قرآن منتسب به خط مبارک حضرت علی (ع) است.

  آقا سیدابراهیم مقدس معلم فرزندان دربار ناصرالدین شاه بود که وظیفه تعلیم و تربیت قرآنى شاهزادگان را به عهده داشت که ناصرالدین شاه به پاس خدمات وی جزء 30 قرآن مجید به خط امام على (ع) که بر روى پوست آهو نگارش شده بود را به همراه با مرغزارى در حاشیه زاینده‌رود به او هدیه می‌کند و سید ابراهیم مقدس این قرآن را به بهترین شکل حفاظت کرده و نسل به نسل تا به امروز انتقال یافته که امروز مورد زیارت و تبرک آحاد مردم قرار گرفته است.

علیرضا شمس

عضو هیئت امناء جایگاه قرآن سعید آباد

تاریخچه و معرفی روستای لایبید

با پایان یافتن حکومت سلجوقیان در سال ۵۹۰ هجری و روی کار آمدن سلسله ترک زبان اتابکان و خوارزمشاهیان، قسمت عمده نواحی مرکزی ایران و از جمله اصفهان توسط یکی از سرداران اتابکان به نام(شمس الدین آی تُغمُش) فرمانروایی می شد. در سال ۵۹۲ هجری، شمس الدین آی تغمش با گسترش مناطق فرمانروایی خود به طرف جنوب غرب اصفهان هر منطقه را به سبک تقسیمات کشوریِ زمان ساسانیان «بلوک» خواند و نام خود را بر این بلوک نهاد. با تصرف این منطقه (لنجان وحوالی آن) ازآن زمان به بعد این منطقه به نام بلوک آی تغمش خوانده شد که این نام به مرور زمان به “آیدغمیش” تبدیل شده است.
آی تغمش شانزده سال فرمانروایی کرد و اقداماتی در جهت برقراری نظم و امنیت در این منطقه انجام داد. به دلیل سوق الجیشی بودن ناحیه و قرار گرفتن در مسیر اصفهان و خوزستان و همچنین همجواری با ایل بختیاری، بیشتر سپاهیان خود را از اصفهان به این منطقه گسیل داد. وی همچنین هر واحد از نیروها را در جایی تمرکز داد که(چم) خوانده می شد وهر چم را به نام فرمانده آن واحد یا اسمی که نشانه بارزی از محل جغرافیایی آنجا و امثال آن باشد، نامگذاری کرد. این چمها در امتداد رود زاینده رود از چمگردان تا چم خرم( پل زمانخان) ادامه دارند.
از جمله اقدامات دیگری که شمس الدین آی تغمش جهت امنیت این منطقه انجام داد، تأسیس قلعه های نظامی همچون : قلعه آی تغمش، قلعه تقی، قلعه طبس، قلعه ترکی، قلعه چهار برج باغبادران و همچنین جهت امنیت مسافران و کاروانهای مسیر اصفهان به چهار محال بختیاری و خوزستان – که بیشتر اوقات در محل گردنه رخ وتنگ بیدکان واقع در کوه رخ توسط راهزنان و اشرار غارت می شدند- و نیز از طرفی چون کوه رخ مرز میان این منطقه وایل بختیاری بوده است، به دستور وی در این مسیر با فاصله های کمی از هم قلعه های نظامی مستحکمی واقع در روستای لایبید ،قلعه نوری واقع در روستای حاجت آقا و همچنین قلعه هایی واقع در روستاهای کنونی قلعه آقا و کلیشاد رخ ساخته شد.
با هجوم مغولان به ایران درسال۶۱۶ هجری فرمانروایی اتابکان و خوارزمشاهیان به پایان رسید. مغولان در سال ۶۳۳ هجری اصفهان را فتح کردند و با گسترش لشکر کشی به اطراف اصفهان، بلوک آی تغمش نیز به تصرف درآمد. از این زمان به بعد تغییرات زیادی در وضع زندگی ساکنان منطقه به وجود آمد. به مرور این قلعه ها از حالت نظامی خارج و به کاروانسراهای بین راهی تبدیل شد؛ و جهت پذیرایی و اسکان موقت مسافران حجره های زیبایی در آنها ساخته و محل کسب و زندگی عده ای گردید. این منطقه به دلیل وجود چشمه های جوشان و پرآب همواره طرف توجه بوده واهالی وشمندگان یا سمندگان (باغبادران کنونی) اولین بار از آب این چشمه ها برای کشاورزی استفاده کرده با هموار ساختن زمینهای اطراف این قلعه ها به این منطقه جانی تازه بخشیدند.

با گذشت زمان عده ای از کشاورزان نیز در این قلعه ها ساکن شدند تا همواره در کنار آب و مِلک خود باشند و همچنین دشواری مسیر رفت وآمد بین محل زندگی در وشمندگان و زمینهای کشاورزی را از پیش پای خود بردارند. در طول سالها اقوام و قشرهای دیگری نیز از جمله طوایفی از ایل بزرگ قشقایی و یا ایل بختیاری در این منطقه سکونت کردند و این از باقیمانده گویش ترکی و لری در زبان مردم این ناحیه به خوبی مشهود است.

با گسترش زمینهای کشاورزی و نیاز به آب بیشتر، قنواتی حفر گردید و بر تعداد کشاورزان افزوده شد. با افزایش جمعیت منازل مسکونی بیشتری ساخته شد و هر قلعه به صورت دهکده کوچکی درآمد.
در دوران قاجار و به ویژه دوران مشروطه و قیام بختیاریها مقدار زیادی از این زمینها به دلایل و بهانه های مختلف و تحت ستم، در تملک فئودالها و خانهای بختیاری افتاد و به صورت ارباب و رعیتی تا پایان حکومت رضاخان اداره می شد. تا اینکه بعد از قانون اصلاح تقسیمات اراضی در زمان محمدرضا شاه کم کم همه کشاورزان بومی توانستند صاحب زمین کشاورزی شوند.

از قدیم تاکنون نامگذاری یک مکان بر اساس یک ویژگی بارز، دلیل برجسته و یا شرایط جغرافیایی خاص آن محل انجام شده است. وجه تسمیه «لایبید» نیز برگرفته از وجود درختهای انبوه  بید در این محل بوده که به ویژه در امتداد آبراه فصلی روستا که در زبان محلی « لابار » گفته می شود، قرار داشته است و هنوز هم این نوع درخت در این محل به وفور دیده می شود. این نام کم کم به قلعه، مزرعه و قنات این محل نیز اطلاق و به نام قلعه لایبید، مزرعه لایبید و قنات لایبید نامگذاری شده است.
در طول هشتصد سال گذشته تغییرات زیادی در این منطقه رخ داده چنانکه چندین بار این قلعه ها ویران و جابجا شده است ولی ساکنان آنها ناگزیر از ناامنی های متوالی، به مرمت و یا بنای قلعه مستحکم دیگری مبادرت ورزیده اند. در محل فعلی روستای لایبید از ابتدا تا کنون چندین قلعه ساخته شده است که قلعه اول در محل معروف به« گچ کنی » واقع در کنار چاه آب آشامیدنی جدید روستا، قلعه دوم واقع در مزرعه لایبید در محل فعلی مخابرات روستا و بالاخره آخرین قلعه که «قلعه لایبید» نامیده شده در محل حسینیه فعلی روستا و خانه های اطراف آن بنا گذاشته شده است. اکنون نزدیک به ۲۰۰ سال از بنای آخرین قلعه روستا می گذرد و تنها یکی از برجهای چهارگانه آن باقی مانده و مابقی قلعه، در بافت خانه های روستا ناپدید و از بین رفته است.

روستای لایبید با مختصات ۵۱ درجه و ۱۲ دقیقه طول شرقی و ۳۲ درجه و ۱۸ دقیقه عرض شمالی و ارتفاع تقریبی ۲۱۰۰ متر از سطح دریا، دارای میانگین دمای سالانه ۱۴ درجه سانتیگراد بالای صفر و در یک ناحیه معتدل نیمه کوهستانی واقع شده است . این روستا در شصت وپنج کیلومتری جنوب غرب شهر اصفهان و درشهرستان لنجان بخش باغبادران و درامتداد جاده اصفهان-شهرکرد قرار دارد. ازطرف شمال به روستای همام (در قدیم دِه امام) وکوه زیبای پیشَمبِدی- در زبان محلی – (یا پیرشمس الدین یا پیر شمع الدین) و ازجنوب به شهر چرمهین و کوه رخ، از شرق به شهر باغبادران و ازغرب به روستای حاجت آقا منتهی می گردد. دارای آب و هوایی مناسب برای تولید اکثرمحصولات کشاورزی است. شرایط آب و هوا در این روستا بسیار مناسب و تغییر فصول در آن به خوبی محسوس و دقیق است و شاید کمتر جایی در کشور ایران بتوان یافت که دگرگونی فصل در آنجا تا این اندازه قابل ملاحظه و به موقع باشد. این روستا دارای چندین مزرعه و قنات به نامهای لایبید، حاجت آقا، شاهسواربگ، زیراب، کله شادی، سنجدی، محمودآباد، علمدار، ایزدآباد، چغادزدان ودره گرگی می باشد. متاسفانه مشکل فراگیر خشکسالی و کمبود آب باعث شده علی رغم وجود زمینهای مناسب و مستعد کشاورزی بیشتر زمینها بایر و بدون کشت بماند. محصول اغلب این روستا گندم ، جو، گردو وبادام است که با توجه به مشکل کمبود آب در چند سال گذشته از میزان کشت گندم و جو تا حد چشمگیری کاسته شده و در مقابل،  توجه کشاورزان به کشت زعفران،  به دلیل سازگاری اش با این منطقه و به عنوان گیاهی که نیاز به آب بسیار کمی دارد،  معطوف شده است.

روستای لایبید قبل از انقلاب به عنوان یکی از روستاهای مطرح در سطح منطقه از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. بعد از انقلاب و به خصوص در دوران جنگ نیز در زمینه های مذهبی ، سیاسی ،اجتماعی وفرهنگی نقش بسزایی ایفا نمود. این روستا دارای هشت شهید به نامهای: کیامرز ایزدی، کهزاد صادقی، منصور صادقی، حسنعلی ایزدی، احمد ایزدی، رضا ایزدی،سعید غلامی و قباد ایزدی است. همچنین تعداد زیادی از ساکنان این روستا از ایثارگران دوران جنگ تحمیلی هستند.
درحال حاضر روستا از امکاناتی چون:آب آشامیدنی، برق، گاز، تلفن و تلفنبانک ،آسفالت معابر، دو مسجد و یک حسینیه، بسیج روستا، مدرسه ابتدایی نوساز، مدرسه راهنمایی پسرانه و دخترانه نوساز، زمین ورزشی، ساختمان شورا ودهیاری، اجرای طرح جمع آوری وبازیافت زباله و غیره برخوردار است. متاسفانه به دلیل خشکسالی های مداوم وکمبود آب شرب در سالهای اخیر تعداد زیادی از اهالی روستا به شهرهای مجاور مهاجرت نموده اند. چنانکه از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۹۰ نزدیک به صد وشصت خانوار از این روستا به شهرها نقل مکان کرده اند. مهاجرت بی رویه اهالی باعث شده بسیاری از منازل مسکونی خالی از سکنه باشد ومی توان گفت درحال حاضر تقریباً تمامی روستاهای ایران با چنین مشکلی روبرو هستند.

روستای برنجگان در استان اصفهان و در شهر اصفهان قرار دارد. با ارتفاع 1790 متر ار سطح دریا و رودخانه زاینده رود در قسمت شمال شرقی آن قرار دارد که در موقعیت جغرافیایی8و32 عرض شمالی80 کیلومتری جنوب غربی اصفهان و 60 کیلومتری شمال شرقی شهرکرد بر روی تپه ای که در یک طرف زاینده رود واقع شده است. شکل خانه های روستای برنجگان: از قدیم بنا به رویات افراد ساکن مصالح به کار رفته برای خانه ها سنگ و خاک رس بوده است و برای خانه ها چینه می گذاشتند به ارتفاع 2 تا 3 متر و در درون گل آن سنگ ریزه به کار می بردند و بعد که خشت اختراع شد خانه ها را با خشت می ساختند. جمعیت و حدود روستای برنجگان بر روی تپه ای به شکل ذوزنقه واقع شده است که رود خانه زاینده رود از ظلع شرقی آن میگذرد و محدود است از شمال روستای کرچگان –سعید آباد-و شهر باغبهادران و از جنوب به صادق آباد- از مشرق به روستای خشوئیه و از مغرب به دورک و کته شور واقع شده است . نام برنجگان: درحدود 280 سال پیش اولین شخصی که این روستا را بنا كرد شخصی بود به نام لطفعلی خان لاری که جهت کشاورزی کشت برنج به این سرزمین آمد و بنا به مرقوبیت نوع برنج آن این روستا را برنجگان نامیدند که مساحت این روستا 37 هکتار می باشد.

انسان بايد( قرائت وذكر ) نمازرا ياد بگيردكه غلط نخواند.... (توضيح المسا ئل مراجع تقليد)

كلماتي كه اگر در نمازغلط اداء  شوند معناي آن تغيير مي كند.

با توجه به تفاوت فاحش كلمات در درست يا غلط اداكردن حروف اميد است دراين امر

بيشتر تلاش  ودقت نماييم.

                     علیرضا شمس معاونت پرورشی و مسئول کلاسهای دارالقرآن

فضيلت ماه مبارك رمضان

«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانيدن مى باشد. [1] چون در اين ماه گناهان انسان بخشيده مى شود، به اين ماه مبارك رمضان گفته اند.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «انما سمى الرمضان لانه يرمض الذنوب; [2] ماه رمضان به اين نام خوانده شده است، زيرا گناهان را مى سوزاند.»
رمضان نام يكى از ماه هاى قمرى و تنها ماه قمرى است كه نامش در قرآن آمده است.
در اين ماه كتاب هاى آسمانى قرآن كريم، انجيل، تورات، صحف و زبور نازل شده است. [3]
اين ماه در روايات اسلامى ماه خدا و ميهمانى امت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در اين ماه در نهايت كرامت و مهربانى پذيرايى مى كند; پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «ماه رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است، [4] هر كس همه اين ماه را روزه بگيرد بر خدا واجب است كه همه گناهانش را ببخشد، بقيه عمرش را تضمين كند و او را از تشنگى و عطش دردناك روز قيامت امان دهد.» [5]
اين ماه، در ميان مسلمانان از احترام، اهميت و جايگاه ويژه اى برخوردار و ماه سلوك روحى آنان است و مؤمنان با مقدمه سازى و فراهم كردن زمينه هاى معنوى در ماه هاى رجب و شعبان هر سال خود را براى ورود به اين ماه شريف و پربركت آماده مى كنند، و با حلول اين ماه با شور و اشتياق و دادن اطعام و افطارى به نيازمندان، شب زنده دارى و عبادت، تلاوت قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه دارى و... روح و جان خود را از سرچشمه فيض الهى سيراب مى كنند.

فضائل ماه رمضان

گرچه ذكر تمام فضائل ماه مبارك رمضان از حوصله اين مقال خارج است; ولى پرداختن و ذكر برخى از فضائل آن از نظر قرآن و روايات اسلامى خالى از لطف نيست.

1. برترين ماه سال

ماه مبارك رمضان به جهت نزول قرآن كريم در آن و ويژگى هاى منحصرى كه دارد در ميان ماه هاى سال قمرى برترين است; قرآن كريم مى فرمايد: «ماه رمضان ماهى است كه قرآن براى هدايت انسان ها در آن نازل شده است.» [6]
پيامبر گرامى(صلى الله عليه وآله) درباره ماه رمضان مى فرمايد: «اى مردم! ماه خدا با بركت و رحمت و مغفرت به شما روى آورد، ماهى كه نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهايش بر همه روزها و شب هايش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است كه شما در آن به ميهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته ايد، نفس هاى شما در آن تسبيح و خوابتان در آن عبادات، عملتان در آن مقبول و دعايتان در آن مستجاب است.... بهترين ساعاتى است كه خداوند به بندگانش نظر رحمت مى كند... .» [7]

2. نزول كتب آسمانى در اين ماه

تمام كتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن كريم، تورات، انجيل، زبور، صحف در اين ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «كل قرآن كريم در ماه رمضان به بيت المعمور نازل شد، سپس در مدت بيست سال بر پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و صحف ابراهيم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجيل در روز سيزدهم ماه رمضان و زبور در روز هيجدهم ماه رمضان نازل شد.» [8]

3. توفيق روزه

در ماه رمضان خداوند متعال توفيق روزه دارى را به بندگانش داده است; «پس هر كه ماه [رمضان] را درك كرد، بايد روزه بگيرد.» [9]
انسان افزون بر جنبه مادى و جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر كدام در رسيدن به كمال مطلوب خود، برنامه هاى ويژه را نياز دارند، يكى از برنامه ها براى تقويت و رشد بُعد معنوى، تقوا و پرهيزگارى است; يعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش دهد و به طهارت و كمال مطلوب برسد، بايد هواى نفس خود را مهار كند و موانع رشد را يكى پس از ديگرى بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمى نكند. يكى از اعمالى كه در اين راستا مؤثر و مفيد است روزه دارى است، قرآن كريم مى فرمايد: «... اى افرادى كه ايمان آورده ايد! روز بر شما نوشته شد، همان گونه كه بر پيشينيان از شما نوشته شده، تا پرهيزگار شويد.» [10]

برخى از فوايد و فضائل روزه:

الف. تقويت تقوا، پرهيزگارى و اخلاص; [11]

امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و پاداش آن را من مى دهم.» [12]
حضرت فاطمه(عليها السلام) مى فرمايد: «خداوند روزه را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.» [13]

ب. مانع عذاب هاى دنيوى و اخروى:

امام على(عليه السلام) مى فرمايد: «روزه روده را باريك مى كند گوشت را مى ريزد و از گرماى سوزان دوزخ دور مى گرداند.» [14]
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «روزه سپرى در برابر آتش است.» [15]

ج. آرامش روان و جسم:

روزه دارى روح و روان و قلب و دل و نيز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و تندرستى جسم مى شود.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «روزه بگيريد تا سالم بمانيد.»
باز مى فرمايد: «معده خانه تمام دردها و امساك [روزه] بالاترين داروهاست.» [16]
حضرت امام باقر(عليه السلام) مى فرمايد: «روزه و حج آرام بخش دلهاست.» [17]
حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: «خداوند بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات و حديث در روزه دارى روزه هاى واجب [رمضان] براى آرام كردن اعضا و جوارح آنان، خشوع ديدگانش و فروتنى جان هايشان و خضوع دلهايشان حفظ مى كنند.» [18]
امروزه در علم پزشكى و از نظر بهداشت و تندرستى نيز در جاى خود ثابت شده كه روزه دارى تأثيرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد، دفع چربى هاى مزاحم، تنظيم فشار، قند خون، و... نمونه آن است. [19]

د. مانع نفوذ شيطان:

امام على(عليه السلام) به پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) عرض كرد: يا رسول الله! چه چيزى شيطان را از ما دور مى كند؟ پيامبرگرامى(صلى الله عليه وآله) فرمود: روزه چهره او را سياه مى كند و صدقه پشت او را مى شكند.» [20]
بنابراين، روزه مانع نفوذ شيطان هاى جنى و انسى شده و وسوسه هاى آنان را خنثى مى كند.

هـ . مساوات بين غنى و فقير:

انسان روزه دار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بينوايان را ياد مى كند و در نتيجه به كمك آن ها مى شتابد. حضرت امام حسن عسگرى(عليه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرمايد: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتيجه به نيازمند كمك كند.» [21]

و. احياء فضائل اخلاقى

حضرت امام رضا(عليه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرمايد: «تا مردم رنج گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نيازمندى خود در آخرت پى ببرند و روزه دار بر اثر گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر باشد و بدين سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نيز تا روزه در دنيا نصيحت گر آنان باشد و ايشان را در راه انجام تكاليفشان رام و ورزيده كند و راهنماى آنان در رسيدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى كه نيازمندان و مستمندان در دنيا مى چشند پى ببرند و در نتيجه، حقوقى كه خداوند در دارايى هايشان واجب فرموده است، به ايشان بپردازند... .» [22]
و... .

4. وجود شب قدر در اين ماه

شب قدر از شب هايى كه برتر از هزار ماه است و فرشتگان در اين شب به اذن خدا فرود مى آيند و جميع مقدرات بندگان را در طول سال تعيين مى كنند [23] و وجود اين شب در اين ماه مبارك نعمت و موهبتى الهى بر امت پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) است و مقدرات يك سال انسان ها (حيات، مرگ، رزق و...) براساس لياقت ها و زمينه هايى كه خود آنها به وجود آورده اند تعيين مى شود و انسان در چنين شبى با تفكر و تدبر مى تواند به خود آيد و اعمال يك سال خود را ارزيابى كند و با فراهم آوردن زمينه مناسب بهترين سرنوشت را براى خود رقم زند. [24]
حضرت امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «تقدير مقدرات در شب نوزدهم و تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاء آن در شب بيست و سوم است.» [25]

5. بهار قرآن

نظر به اين كه قرآن كريم در ماه مبارك رمضان نازل شده و تلاوت آيات آن در اين ماه فضيلت بسيارى دارد، در روايات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن ياد شده است; چنان كه حضرت امام باقر(عليه السلام)مى فرمايد: «هر چيزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» [26]

يك نكته!

بديهى است فضائل و ثواب هايى كه براى ماه مبارك رمضان و روزه دارى ذكر شده و به برخى از آن ها اشاره شد، از آنِ كسانى است كه حقيقت آن را درك كنند و به محتواى آن عمل و در گفتار و كردار به كار گيرند و به آن ها جامه عمل بپوشانند. چنان در روايات اسلامى براى روزه دارى آدابى ذكر شده و كسانى كه صرفاً تلاوت قرآن مى كنند، ولى به آيات و احكام آن عمل نمى كنند و يا آن كه از روزه دارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را مى كشند و بوسيله گناه، تأثير روزه را از بين مى برند و ماه مبارك رمضان و فضاى معنوى آن تأثيرى بر اشخاصى بر جاى نمى گذارد، مورد نكوهش قرار گرفته اند.
چنان كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) به زنى كه با زبان روزه كنيز خود را دشنام مى داد فرمود: چگونه روزه دارى و حال آن كه كنيزت را دشنام مى دهى؟! روزه فقط خوددارى از خوردن و آشاميدن نيست، بلكه خداوند آن را علاوه بر اين دو، مانع كارها و سخنان زشت كه روزه را بى اثر مى كنند قرار داده است، چه اندكند روزه داران و چه بسيارند كسانى كه گرسنگى مى كشند.» [27]
حضرت امام سجاد(عليه السلام) در دعاى حلول ماه رمضان به درگاه خداوند عرض مى كند: به وسيله روزه اين ماه ياريمان ده تا اندام هاى خود را از معاصى تو نگه داريم و آن ها را به كارهايى گيريم كه خشنودى تو را فراهم آورد، تا با گوش هايمان سخنان بيهوده نشنويم و با چشمانمان به دين لهو و لعب نشتابيم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاييم و با پاهايمان به سوى آن چه منع شده ره نسپاريم و تا شكمهايمان جز آن چه را تو حلال كرده اى در خود جاى ندهد و زبان هايمان جز به آن چه تو خبر داده اى و بيان فرموده اى گويا نشود... .» [28]
بنابراين، در ماه مبارك بايد تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و با اخلاص، توكل و توسل از اهل بيت(عليهم السلام) و عمل به دستورها و احكام قرآن كريم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شب زنده دارى، درك فضيلت شب قدر و... فضيلت ماه مبارك رمضان را درك كرد و از آن در راستاى رسيدن به كمال حركت كرد و بايد در اين ماه به گونه اى خودسازى كرد كه با اتمام ماه مبارك تأثير و فوايد آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان آينده سال بعد ماندگار باشد. [29]

پى‏نوشتها:

1 . مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانى، ص 209، دارالكتاب العربى، بيروت.
2 . بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 55، ص 341، مؤسسه الوفاء، بيروت.
3 . ر.ك: الكافى، محمد بن يعقوب كلينى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
4 . وسائل الشيعه، شيخ حر عاملى، ج 2، ص 628، دارالكتب الاسلامية، تهران.
5 . ...
6 . سوره بقره، آيه 185.
7 . ر.ك: وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 313.
8 . ر.ك: الكافى، همان، ج 2 ،ص 628.
9 . سوره بقره، آيه 185.
10 . سوره بقره، آيه 183.
11 . همان.
12 . ميزان الحكمة، محمد محمدى رى شهرى، ترجمه: حميدرضا شيخى، ج 7، ص 3207، مؤسسه دارالحديث، قم.
13 . همان، ص 3209.
14 . همان.
15 . همان.
16 . همان.
17 . همان.
18 . همان.
19 . تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 1 ،ص 631، دارالكتب الاسلامية، تهران.
20 . مستدرك الوسائل، محدث نورى، ج 7، ص 154، مؤسسه آل البيت، قم.
21 . ميزان الحكمة، همان.
22 . همان، ص 3209.
23 . سوره قدر، آيه 1 ـ 5.
24 . تفسير الميزان، علامه طباطبايى، ج 18، ص 132; ج 19، ص 90، مؤسسه مطبوعاتى اسماعيليان، قم.
25 . وسائل الشيعه، همان، ج 10، ص 354.
26 . وسائل الشيعه، همان، ج 6، ص 203.
27 . الكافى، همان، ج 4، ص 87.
28 . الصحيفة السجادية، امام سجاد(عليه السلام) ص 186، دفتر نشر الهادى، قم.
29 . براى آگاهى بيشتر ر.ك: ميزان الحكمة، همان، ص 3215.